Në verën e vitit 2007, i ndjeri Steve Currey, një udhërrëfyes lumi në Utah, planifikoi një ekspeditë të guximshme që tërhoqi imagjinatën e besimtarëve në teorinë e “tokës së lugët” – një besim se brendësia e Tokës strehon një mbretëri të gjerë dhe të banueshme të aksesueshme përmes hapjeve në pole. Currey synonte të drejtonte një ekspeditë në Polin e Veriut në bordin e një akullthyese ruse me energji bërthamore, duke ftuar 100 pasagjerë të bashkoheshin në këtë udhëtim historik për 20,000 dollarë secili. Megjithatë, tragjedia goditi një vit para nisjes kur Currey ndërroi jetë nga kanceri i trurit, duke anuluar papritur udhëtimin ambicioz.
Inxhinieri Brooks Agnew që atëherë ka marrë drejtimin e Ekspeditës së Brendshme të Tokës së Polit të Veriut, duke mbrojtur për eksplorimin e asaj që shumë e konsiderojnë mitin më të madh në historinë njerëzore. Ky besim i skajshëm në një Tokë të lugët bie shumë në kontrast me kuptimin gjeologjik modern. Shkenca kryesore e parashtron strukturën e Tokës si një bërthamë të fortë të rrethuar nga një bërthamë e jashtme e shkrirë, një mantel që rrjedh dhe një kore e hollë, të gjitha të mbështetura nga prova sizmike.
Koncepti i një Toke të lugët nuk është i ri dhe i ka rrënjët në mitologjitë e lashta që i atribuojnë mbretëritë nëntokësore si Hadi dhe Ferri për të shpjeguar thellësitë e padukshme nën këmbët tona. Këto mitologji vazhduan nëpër kultura të ndryshme, duke dhënë shpjegime imagjinative për fenomenet natyrore dhe jetën e përtejme. Megjithatë, me zgjerimin e njohurive shkencore, këto besime u zhvendosën në folklor.
Teoria e Tokës së lugët fitoi tërheqje në komunitetin shkencor në vitin 1686 kur Edmund Halley, i njohur për studimin e tij të kometave, propozoi një hipotezë për të shpjeguar variacionet në fushën magnetike të Tokës. Halley sugjeroi se nën sipërfaqen e Tokës shtriheshin tri guaska koncentrike, secila potencialisht e banuar dhe që ndikon në fusha magnetike. Edhe pse nuk kishte prova empirike, reputacioni dhe arsyetimi i Halley-t i dhanë besueshmëri idesë së një Toke të lugët.
John Cleves Symmes, Jr., një tregtar amerikan i çuditshëm, e popullarizoi më tej teorinë në vitin 1818 me botimin e tij të “Circular No. 1”. Symmes jo vetëm që propozoi ekzistencën e hapjeve polare që çojnë në një botë të madhe të brendshme, por gjithashtu i dedikoi jetën eksplorimit të këtyre rajoneve. Teoritë e tij, megjithatë, u ndeshën me skepticizëm dhe tallje nga komuniteti shkencor i kohës së tij, i cili favorizoi provat empirike mbi teoritë spekulative.
Idetë e Symmes gjetën terren pjellor në trillimet e hershme shkencore, duke ndikuar autorë si Zhyl Verni dhe Edgar Allan Poe, të cilët thurën tregime të qytetërimeve të fshehura nën sipërfaqen e Tokës. Pavarësisht mungesës së vërtetimit shkencor, këto vepra letrare pushtuan imagjinatën e publikut dhe përjetësuan joshjen e konceptit të tokës së lugët në shekullin e 20-të.
Edhe fluturimet e admiralit Richard Byrd mbi pole në vitet 1920, megjithëse citoheshin nga adhuruesit e tokës së lugët, nuk konfirmuan ekzistencën e hapjeve. Deklarata e fshehtë e Byrd në vitin 1947 për “Të panjohurën e madhe” përtej Polit vazhdon të nxisë spekulime mes besimtarëve. Edhe pse ai kurrë nuk përmendi në mënyrë eksplicite një Tokë të lugët, fjalët e tij janë interpretuar si sugjerime për territore të paeksploruara dhe botë të fshehura.
Libri i Raymond Bernard-it i vitit 1962, “The Hollow Earth”, nxiti më tej komplotin me pretendime fantastike të qytetërimeve aliene dhe shoqërive utopike që banonin nën këmbët tona. Puna e Bernardit u mbështet në teoritë e mëparshme dhe u zgjerua mbi to, duke paraqitur gara të avancuara dhe mrekulli teknologjike brenda brendësisë së Tokës. Pavarësisht mungesës së mbështetjes empirike, vizioni i Bernardit rezonoi me besimtarët që kërkonin mistere dhe shpjegime alternative për historinë njerëzore.
Sot, përkrahësit e teorisë së Tokës së lugët e përfytyrojnë Tokën e brendshme si një depo për qytetërimet e humbura, alienët e lashtë dhe madje edhe Kopshtin biblik të Edenit. Rodney Cluff, një avokat i shquar, argumenton me pasion nga tekstet dhe interpretimet historike, duke pohuar se teoria e tokës së lugët ofron një shpjegim gjithëpërfshirës për fenomenet e pashpjegueshme dhe njohuritë e fshehura.
Kritikët e hedhin poshtë teorinë si pseudoshkencë, duke vënë në dukje numrin e madh të provave gjeologjike që kundërshtojnë pretendime të tilla. Gjeologjia moderne, e mbështetur nga sondazhet sizmike, operacionet e shpimit dhe imazhet satelitore, ofron një kuptim gjithëpërfshirës të strukturës së brendshme të Tokës. Teoria e tektonikës së pllakave dhe zhvendosja kontinentale shpjegon më tej proceset gjeologjike dhe shpërndarjen e masave tokësore të Tokës.
Megjithatë, joshja e botëve të fshehura dhe miteve të lashta vazhdon, duke sfiduar kuptimin shkencor konvencional me tërheqjen e saj të vazhdueshme ndaj të panjohurës dhe të paeksploruarës.
Teoria e Tokës së lugët përfaqëson një kapitull magjepsës në historinë e kuriozitetit dhe imagjinatës njerëzore – një dëshmi e kërkimit tonë të vazhdueshëm për të kuptuar misteret e planetit tonë dhe të universit./Discovermagazine – Syri.net