Ngrohja globale po bën që një pjesë e madhe e planetit të digjet nga zjarret dhe ndoshta të vrasë 12,000 njerëz shtesë në vit nga thithja e tymit, ka zbuluar një studim i ri.
Ngrohja globale po rriste veçanërisht rrezikun e vdekjes nga tymi i zjarreve në Australi, Amerikën e Jugut, Evropë dhe pyjet boreale të Azisë, zbuloi një studim modelues.
Një studim i veçantë tha se ndërmjet 2003 dhe 2019 ngrohja globale kishte rritur sipërfaqen e planetit që digjej pothuajse 16%, por veprimet e tjera njerëzore, duke përfshirë pastrimin e pyjeve dhe savanave për rrugë apo bujqësi, e kishin ulur sipërfaqen totale të djegur me 19%.
Të dy studimet, të botuara në revistën Nature Climate Change, ndanë efektin që shtimi i emetimeve të gazeve serrë në atmosferë kishte në zjarret, krahasuar me veprimet e tjera njerëzore si pastrimi i tokës.
Studimi – i udhëhequr nga Dr Chae Yeon Park, i Institutit Kombëtar të Studimeve Mjedisore të Japonisë – vlerësoi se në vitet 2010 pothuajse 100,000 njerëz vdisnin çdo vit nga thithja e tymit nga zjarret që përmbajnë grimca të vogla, të njohura si PM2.5, që mund të depërtojnë në mushkëri dhe qarkullimin e gjakut.
Se si ngrohja globale po kontribuon në këto vdekje ka qenë e vështirë për t’u kuptuar, sepse, ndërkohë që temperaturat më të nxehta dhe lagështia më e ulët rrisin rrezikun e zjarreve, ndërhyrjet e tjera të drejtpërdrejta njerëzore – si fragmentimi i pyjeve dhe savanave – zvogëlojnë zonën që mund të djegë ose të shtypë përhapja e zjarrit.
Për të kapërcyer problemin, studiuesit shikuan tre modele të bimësisë globale dhe zjarrit në kushtet e sotme klimatike dhe i krahasuan ato me një model, ku u hoqën efektet e ndryshimeve klimatike moderne.
Ndërsa rezultatet varionin, autorët nga tetë vende, duke përfshirë MB, SHBA, Gjermani dhe Kinë, zbuluan se në të gjitha rastet ngrohja globale po shkaktonte një numër në rritje të vdekjeve nga njerëzit, që merrnin PM2.5 nga zjarret.
Në disa rajone rritja e temperaturës ishte faktori kryesor për rritjen e rrezikut nga zjarri, ndërsa në të tjera, lagështia më e ulët.
Autorët thanë se efektet shëndetësore nga zjarret mund të nënvlerësohen, sepse “toksiciteti i grimcave me origjinë nga zjarri” ishte më i rëndë se nga burimet e tjera.
Profesor Hilary Bambrick, drejtoreshë e Qendrës Kombëtare për Epidemiologjinë dhe Shëndetin e Popullsisë në Universitetin Kombëtar Australian, tha se miliona njerëz në Australi ishin ekspozuar ndaj niveleve të rrezikshme dhe të zgjatura të ndotjes nga tymi, gjatë zjarreve të verës së zezë më 2019 dhe 2020.
“Kjo rezultoi në qindra vdekje në atë kohë dhe ka të ngjarë të ketë pasoja afatgjata shëndetësore për shumë,” tha Bambrick, i cili nuk ishte i përfshirë në studim.
“Ky studim nxjerr në pah vetëm një nga mënyrat se si ndryshimi i klimës është i keq për shëndetin tonë. Kuptimi i ndikimeve si këto do të na ndihmojë, të planifikojmë më mirë për të ardhmen.”
Një studim i veçantë, i udhëhequr nga shkencëtarë nga Britania e Madhe dhe Belgjika, zbuloi se ngrohja globale po rriste rrezikun e zjarreve, veçanërisht në Australi, Siberi dhe savanat afrikane.
Seppe Lampe, nga Vrije Universiteit Brussel, tha se ndërsa aktivitetet njerëzore që ndryshuan peizazhin po ndihmonin në uljen e sipërfaqes së planetit që digjej, “efekti i ndryshimit të klimës vazhdon të rritet”.
Prof Wim Thiery, një bashkautor i studimit në VUB, tha se shkalla që ndryshimet klimatike po rrisin zonën e djegur po “rriten çdo vit“./ The Guardian.