Shkencëtarët po ngrenë alarmin për rastet në SHBA të H5N1 te lopët pasi transmetimi te njerëzit është më i lehtë. Këtu në Evropë po ndërmerren hapa për t’u përgatitur.
Një lloj gripi i shpendëve që u përhap te lopët qumështore dhe më pas te fermerët në SHBA këtë pranverë mund të bëhet një rrezik global për shëndetin – por shtrirja e kërcënimit është e panjohur dhe zyrtarët në Evropë dhe gjetkë mund të kapen të papërgatitur nëse përshkallëzohet.
Rastet në SHBA janë rritja më e fundit e një gripi të shpendëve shumë patogjene (H5N1) që ka qarkulluar mes zogjve migratorë dhe gjitarëve vitet e fundit, kryesisht në Evropë dhe në Amerikë, shkruan Euronews, transmeton Gazeta Shneta.
Që nga marsi, lloji është shfaqur në 145 tufa bagëtish në 12 shtete të SHBA dhe ka infektuar katër punonjës të qumështit , të cilët të gjithë vazhduan të shërohen nga sëmundjet e tyre.
Nuk ka pasur prova të përhapjes nga njeriu te njeriu, i cili është një shënues kryesor i kërcënimit pandemik, ndërsa asnjë rast njerëzor i llojit nuk është raportuar në Evropë, dhe Qendra Evropiane për Parandalimin dhe Kontrollin e Sëmundjeve (ECDC) thotë se gjenerali publiku është në rrezik të ulët të infeksionit.
Megjithatë, ekspertët thonë se ka mjaft shenja paralajmëruese se vendet evropiane tashmë duhet të monitorojnë virusin dhe të përgatiten të përgjigjen shpejt nëse kjo ndryshon.
Pritja derisa virusi të shfaqet mes njerëzve në këtë anë të Atlantikut do të lejonte që H5N1 të përhapet i pakontrolluar për aq kohë sa të bëhet e vështirë, nëse jo e pamundur, për t’u shuar.
Transmetimi nga lopët te njerëzit
“Gjërat mund të ndryshojnë shumë shpejt dhe është e vështirë të vendosësh një afat kohor të saktë, sepse varet nga mënyra se si duket procesi i shfaqjes”, tha Colin Russell, një biolog evolucionar në Qendrën Mjekësore të Universitetit të Amsterdamit dhe kryetar i Grupit të Punës Shkencore Evropiane për Gripi dhe viruse të tjera të frymëmarrjes (ESWI).
“Nëse nuk e dimë se çfarë po humbasim, ne tashmë mund të kemi një problem në duart tona”, tha Russell.
Përhapja e SHBA-së i ka shqetësuar shkencëtarët pasi është hera e parë që H5N1 është dokumentuar në bagëti, duke e bërë shumë më të rrezikshëm përhapjen e virusit te njerëzit dhe për shkak se H5N1 ka qenë vdekjeprurëse në të kaluarën.
Midis 2003 dhe 2024, H5N1 shkaktoi 889 sëmundje dhe 463 vdekje në 23 vende, një shkallë vdekshmërie prej 52 për qind, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH).
Ndërsa lloji amerikan nuk ka ende mutacione që mundësojnë përhapjen e shpejtë midis njerëzve, studiuesit thanë këtë javë se pika e përkuljes mund të jetë më afër sesa mendohej më parë, pasi gjetën shenja të transmetimit midis kafshëve të vogla në testet laboratorike.
“Është pak shqetësuese, sepse do të thotë që virusi ka më shumë aftësi sesa viruset tipike të gripit të shpendëve shumë patogjenë për t’u përhapur nga ajri nga gjitari te gjitari”, tha për Euronews Thijs Kuiken, profesor i patologjisë krahasuese në Qendrën Mjekësore të Universitetit Erasmus.
Hulumtimi i tij fokusohet në gripin e shpendëve dhe sëmundje të tjera virale në zhvillim, por ai nuk ishte i përfshirë në studimin e fundit.
Marrja e hapave kundër H5N1
Kuiken dhe ekspertë të tjerë thonë se rreziku nga H5N1 për njerëzit anembanë globit duket të jetë mesatarisht më i lartë se përpara shpërthimit të kafshëve në SHBA, por që edhe një rrezik paksa i ngritur është i mjaftueshëm për të ngritur shqetësime.
“Rezultati më i mundshëm është që ai të vdesë, në vend që të sjellë një ndryshim të rëndësishëm dhe ndryshime të mjaftueshme për t’u përhapur në vende të tjera”, tha për Euronews Munir Iqbal, kreu i grupit të gripit të shpendëve dhe sëmundjes së Newcastle në Institutin Pirbright.
Por në vendet ku H5N1 është tashmë i pranishëm, “virusi është i paparë, dhe për këtë arsye çdo gjë [duhet] të trajtohet si diçka infektive”.
Disa vende po ndërmarrin hapat e tyre për t’u përgatitur për H5N1, pavarësisht nëse lloji i kafshëve qumështore të SHBA-së përbën kërcënimin përfundimtar në Evropë.
Finlanda, për shembull , po ofron vaksina për 10,000 punëtorë që janë në rrezik të lartë për të rënë në kontakt me gripin e shpendëve dhe po monitoron gjithashtu fermat e leshit për raste të mundshme gjatë gjithë verës.
Ndërkohë, studiuesit gjermanë dhe italianë kanë testuar mostra nga bagëtia dhe dhitë në zonat ku virusi ka qarkulluar mes zogjve vitet e fundit dhe nuk gjetën prova se ata ishin të infektuar.
Kuiken tha se disa vende të tjera evropiane, duke përfshirë Holandën, Spanjën, Norvegjinë, Suedinë, Francën dhe Belgjikën, së shpejti do të nisin studimet e tyre.
“Kur papritmas kupton se një specie të cilës nuk i ke kushtuar shumë vëmendje mund të jetë infektuar, dëshiron të shikosh në mënyrë retrospektive për të parë nëse ka ndodhur”, tha Kuiken.
“Duke parë në të ardhmen, shumë laboratorë tani po marrin parasysh se nuk mund të përjashtojnë mundësinë që ngjarje të tilla të pazakonta epidemiologjike të ndodhin edhe në Evropë”, tha ai
Komisioni Evropian po grumbullon gjithashtu 665,000 doza të vaksinave para pandemisë, të cilat ndihmojnë në mbrojtjen kundër shtameve të gripit me potencial pandemik dhe mund të blejnë 40 milionë doza të tjera nëse është e nevojshme.
Shpërthimet në vende të tjera të botës
Konsorciumi ndërkombëtar i vaksinave Koalicioni për Inovacionet e Përgatitjes Epidemike (CEPI) po mbledh një grup ekspertësh për të mbështetur aksesin global ndaj vaksinave H5N1, nëse situata përshkallëzohet.
Por tani për tani, në Evropë, mbikëqyrja e H5N1 është thelbësore, tha Dr Ruth Harvey, zëvendësdrejtoreshë e Qendrës Botërore të Influencës në Institutin Francis Crick, për Euronews Health.
“Ne mund të bëjmë vlerësimet e rrezikut dhe më pas mund të reagojmë në përputhje me rrethanat”, tha Harvey.
Përhapja e SHBA nuk është e vetmja në radarët e ekspertëve.
Raste të gripit të shpendëve të shkaktuara nga shtame të ndryshme janë raportuar në Indi, Kinë, Australi dhe Meksikë, ku një person i infektuar nuk kishte pasur asnjë ekspozim të njohur ndaj kafshëve dhe përfundimisht vdiq nga sëmundja e tyre.
Russell tha se përtej krizës së bagëtive qumështore, të gjitha vendet duhet të gjurmojnë patogjenët e kafshëve për përhapje të mundshme te njerëzit dhe të krijojnë infrastrukturë raportimi për të ndarë shpejt këtë informacion me komunitetin ndërkombëtar.
“Ka një mundësi në këtë situatë të veçantë që të ketë një thirrje për armë për vigjilencë shtesë kundër këtyre viruseve globalisht”, tha Russell.