Ky rrëfim është marrë nga regjisori brazilian Leonardo Martinelli për “la Repubblica”
Ata dalin befas, papritur.
Qindra djem, të veshur me të zeza, i zbresin vrullshëm me patina kodrat e Algjer-it, duke kaluar me shpejtësi përmes trafikut të rënduar në fund të pasdites.
Flokët i kanë të rrëkëllyer me pamje nga deti, midis ndërtesave të shkatërruara të lëna nga kolonët francezë dhe kopshteve me bougainville–a.
Motoristët s’po kuptojnë: çfarë po ndodh?
Asnjëherë më parë autoritetet nuk i kishin dhënë autorizim këtyre të rinjve kaq entuziastë për të dalë në rrugët e një qyteti që ishte vazhdimisht nën kontroll: policia është kudo.
Por, në prag të zgjedhjeve presidenciale, ndoshta mund të jepet drita jeshile për të rregulluar humorin e të rinjve të zhgënjyer.
Ata mund të arrijnë në Jardin d’Essai, një kopsht botanik i shekullit të nëntëmbëdhjetë.
Për të nisur më pas në një garë për në qendër.
Është edhe një vajzë, Malek: “Ne jetojmë në një shoqëri të mbyllur”, thotë ajo. “Shumë mendojnë se një vajzë 22-vjeçare si unë duhet të qëndrojë në shtëpi. Dhe në vend të kësaj, sipër rrotave ndihem e lirë, më në fund e lehtësuar. Nuk më intereson më gjykimi i të tjerëve. Është terapeutike”.
Pesë vjet më vonë
Kthehem në Algjer, pas pesë vitesh, me një nga vizat shumë të rralla të dhëna mediave të huaja për të vizituar këtë vend, tashmë të mbyllur për botën.
Ishte viti 2019, viti i hirak-ut: miliona të rinj (“rinia më e mirë” e Algjerisë, ku më shumë se 50 për qind e popullsisë është nën tridhjetë vjeç) dolën në rrugë, duke kërkuar liri, të hareshëm por të paqtë.
Në dhjetor, Abdelmadjid Tebboune, një njeri i aparaturës, i cili foli për “hirak-un e bekuar”, duke lënë përshtypjen se donte t’i dëgjonte ata të rinj, u zgjodh president.
Por ai nuk e ka prekur më këtë çështje për një kohë të gjatë tanimë.
Të shtunën, algjerianët votuan për zgjedhjet e reja dhe Tebboune fitoi.
Kjo, për shkak të rrethanave (regjimi pranoi vetëm 3 nga 16 që garuan, presidentin aktual – i cili mori 94.6 për qind të votave – dhe dy kandidatë, pretendentë të dobët pak të njohur), por më shumë se 50 për qind e votuesve nuk u paraqitën për të votuar.
Çfarë ka ndodhur në pesë vitet e fundit?
“Post hirak-u solli një regresion”, nënvizon Nacer Djabi, sociolog, “kufizimin e lirisë, mbylljen e hapësirës publike, anulimin e lirisë së shtypit. Sistemi politik u frikësua dhe reagoi,por nuk ishte në gjendje të shkaktonte një tranzicion”.
Fuqia e ushtrisë
Ushtria, shtylla kurrizore e këtij vendi që nga viti 1962, viti i pavarësisë nga Franca, ka forcuar fuqinë e saj, pas Tebboune-it.
Nga ana e tij, pragmatik dhe joideologjik, ai e kuptoi se duhej të rifitonte konsensusin.
“Dhe ai ishte me fat”, vëren Hasni Abidi, shkencëtar politik në Qendrën Studimore Cermam në Gjenevë. “i favorizuar nga rritja e çmimit të gazit dhe lufta në Ukrainë. Për shkak të atij konflikti, Rusia duhej të hiqte dorë nga një pjesë e madhe e furnizimeve të saj për Perëndimin, duke përfituar kështu Algjeria”.
Vetëm për Italinë, importet e gazit nga vendi i Magreb-it shkuan nga më shumë se 3 miliardë euro në vitin 2019 në 12.2 vitin e kaluar.
Tebboune e përdori këtë fitim të papritur për të investuar në infrastrukturë dhe banesa publike, për të rritur pagat (ato të punonjësve publikë, sado shumë të ulëta, ishin mesatarisht 42 mijë e 800 dinarë në muaj në vitin 2021, 180 euro me kursin e zi, por vitet e fundit ato janë dyfishuar), për të krijuar përfitime për të papunët dhe për ndihma të të gjitha llojeve, në një ekonomi që subvencionohet shumë në mënyrën e ish-Bashkimit Sovjetik.
Me pak fjalë, Tebboune bleu paqen sociale për vete.
“Por ditën kur çmimi i gazit do të ulet”, saktëson Abidi, “do të jetë një problem i madh për të”.
Sulmi ndaj mediave
Le të kthehemi te Jardin d’Essai. Nën ato pemë shekullore, një vend takimi për të rinjtë e Algjer-it, njerëzit tregojnë historitë e tyre për jetën e tyre.
Hishem është 30 vjeç: “Kam studiuar grafikë kompjuterike dhe flas tre gjuhë të huaja. Universiteti ishte falas: gjithçka, edhe transporti, ushqimi, strehimi i studentëve. Por nuk gjeta një punë që përputhej me diplomën time. Ne do të kishim nevojë për nxitje: këtu gjithçka është e bllokuar. Unë jam angazhuar si punëtor në një depo për kompaninë e transportit të qytetit”.
Sipas tij, “Tebboune e ka afruar Algjerinë në skenën ndërkombëtare dhe ka bërë mirë duke mbrojtur çështjen palestineze. Por asgjë nuk ka ndryshuar brenda vendit”.
Në atë moment djemtë sipër rrotakëve mbërritën në qendër, përballë Grande Poste, godina e postës koloniale.
Aty u mblodh masa oqeanike e hirak-ut. Pikërisht aty një gazetar i ri shkoi për të filmuar dhe postoi videot e tij në rrjetet sociale.
Khaled Drareni më pas u dërgua në burg për një vit.
I liruar më 25 shkurt të vitit 2021, ai donte të qëndronte në Algjeri, duke përfaqësuar Reporterët pa Kufij për Afrikën e Veriut.
Ja tek është, në një lokal pas Grande Poste, realist dhe luftarak, duke na kujtuar se “në Algjeri nuk ka më media të lira”.
“Ne po këmbëngulim që Ihsane El Kadi të lirohet nga burgu, i cili drejtonte median e fundit të pavarur, faqen e internetit Maghreb Emergent dhe Radio M, të cilat tani janë mbyllur”.
Ihsane u arrestua në dhjetor 2022 dhe u dënua me pesë vjet burg në qershor të vitit 2023.
“Ai është 65 vjeç dhe ka probleme shëndetësore”, kujton Khaled, i cili i kërkoi drejtpërdrejt Tebboune-it falje për kolegun dhe mikun e tij.
Në qendër në mbrëmje, kishte ende shumë të rinj që ecnin në rrugën Didouche Mourad.
Shumica e vajzave kanë shami në kokë, hixhab dhe gjithashtu trupi i tyre është i mbuluar mirë.
Deri në “dekadën e zezë”, vitet 1990, kur një luftë civile e nisur nga islamistët shkaktoi të paktën 200 mijë të vdekur, nuk ishte kështu.
Është pasoja e asaj tragjedie, një islamizimi të rikthyer, ku ecën pragmatiku Tebboune: “Ai nuk është islamist, por ai e di se shoqëria algjeriane është konservatore dhe është e prekur nga dekada e zezë e tmerrshme”, nënvizon Abidi, “vetë Tebboune i përmbahet një konservatorizmi të caktuar fetar, siç u pa me inaugurimin me bujë të madhe, shkurtin e kaluar, të Xhamisë së Madhe të Algjerit”.
Tani është më i madhi në Afrikë, rreth dhjetë kilometra nga qendra.
Xhamia e madhe
Kur zë nata, ajo ndërtesë e madhe ndizet, minarja është 267 metra e lartë.
Ta tërheq vëmendjen në mënyrë të pashmangshme: Xhamia e Madhe është e gjitha një simbol.
Në qendër, megjithatë, zbret një errësirë e vobektë.
Por nëse, përtej detit, drejt Perëndimit, arrin në Bab El Oued, muzika ndryshon: jeta fillon përsëri.
Është lagjja e klasës punëtore par excellence.
“Në zona të tjera të Algjer-it ata kanë frikë nga ne, thonë se ne zemërohemi lehtë”, shpjegon 29-vjeçari Nassim.
Por atij i qesh buza.
Ka një dyqan ushqimesh pranë plazhit (ku familjet notojnë me fëmijët e tyre deri në orën 1 të natës).
“Më ka vajtur mbarë, por, si të gjithë algjerianët, bëj edhe disa punë të tjera mënjanë. Unë blej dhe rishes telefona celularë nëse ndodh”.
“Biznesi” i Hamzës, megjithatë, është “importimi i bluzave nga Turqia”.
Puna e vërtetë, kameraman.
Është nga të paktët që ka shkuar për të votuar dje, “i kam kërkuar administratës një banesë sociale, shpresoj të ma japin”.
Të rinjtë e këtyre zonave më modeste vlerësojnë “shpërblesat e vogla” të shpërndara nga Tebboune.
Në mure mund të lexoni moton e Mouloudia-s, ekipi i Bab El Oued: “Dashuri dhe mentalitet”, pikërisht kështu. Në Algjeri gjithçka bëhet cerebrale…
Është natë vonë.
Salah Badis i pëlqen të ecë në kodrat pas qendrës, ku herë pas here del një nga ato ndërtesat moderniste të ndërtuara nga francezët në vitet e fundit të kolonizimit.
Ashtu si Burdeau, që është një godinë, por edhe një urë.
30 vjeç, Salah është një shkrimtar.
Një nga librat e tij, i përkthyer në frëngjisht, pati sukses, “Des choses qui arrivent” (“Gjëra që ndodhin ed.), një galeri të rinjsh të përballur me vështirësinë për të jetuar dhe dashuruar në një Algjer bardhë e zi.
Ai kujton hirak-un: “Kisha besim në të, por për të ndryshuar vendin duhej një ekuacion më kompleks. Ndonjëherë ato dukeshin si piknik”.
Sipas tij, “mund të kthehet, por nuk e dimë kur dhe si”.
Për sociologun Djabi “është e detyrueshme të kthehet, njerëzit duan më shumë liri”.
Salah vazhdon ecejaket e tij të mbrëmjes.
Ai flet për të rinjtë në librin e tij, “të cilët përpiqen, por ka gjithmonë një bllokadë në Algjeri. Dhe pastaj ata fillojnë të ëndërrojnë”.