Bashkimi Evropian, Britania e Madhe dhe Shtetet e Bashkuara kanë sanksionuar Rusinë për agresionin e saj kundër Ukrainës. Por pavarësisht këtyre sanksioneve, Rusia gjeti një mënyrë për të mbajtur tregtinë me Evropën.
Instituti Amerikan Brookings, duke përdorur të dhënat e Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN) mbi tregtinë, hartoi eksportet e disa vendeve evropiane drejt vendeve aziatike në vitet e fundit, të cilat dyshohet se rieksportonin mallra evropiane në Rusi. Këto vende janë Armenia, Kazakistani, Gjeorgjia dhe veçanërisht Kirgistani.
Si e përdor Rusia – Kirgistanin
Kirgistani është një vend i vogël malor pa dalje në det në Azinë Qendrore. Sipas Robert Khachatryan, themelues dhe drejtor i kompanisë amerikane të logjistikës Freight Right Global Logistics, Kirgistani është dëshmuar të jetë vendimtar për Rusinë në ruajtjen e tregtisë, pavarësisht sanksioneve nga BE.
“Eksportet e Kirgistanit në Rusi janë rritur ndjeshëm – në vitin 2021 ato arritën në 393 milionë dollarë, ndërsa në vitin 2022 arritën në 1.07 miliardë dollarë, gjë që tregon një rritje të konsiderueshme të tregtisë që e bën më të lehtë për Rusinë t’i anashkalojë sanksionet,” tha Khachatryan.
Rritja e eksporteve të BE-së në Kirgistan është tronditëse – 95 për qind. Irina Tsukerman, presidente e kompanisë së konsulencës së sigurisë Scarab Rising, vuri në dukje se Kirgistani përfaqëson mjetin më efektiv të Rusisë në anashkalimin e sanksioneve që lidhen me importet nga BE.
“Sanksionet e bënë të vështirë për Rusinë aksesin e produkteve të teknologjisë së lartë dhe kostot e të bërit biznes u rritën. Kirgistani është jashtëzakonisht i varur nga Rusia dhe ka pak alternativa në tregti. Vende të tilla si Kirgistani, Kazakistani dhe Armenia janë bërë qendra të rieksportit ndaj Rusisë Arsyeja për këtë është se tregtia brenda Bashkimit Doganor Euroaziatik (EACU) nuk i nënshtrohet deklaratave dhe inspektimeve të detyrueshme doganore”, shpjegoi Tsukerman.
Përveç kësaj, siç theksoi ajo, kjo lehtëson qarkullimin e produkteve ruse në Evropë.
“Duke rieksportuar nga Kirgistani, konsumatorët rusë u ndihmuan që të mund të blinin makinat më të fundit, gjë që lehtësoi dhimbjen ekonomike dhe zvogëloi shanset për një rebelim kundër presidentit rus Vladimir Putin”, tha ajo.
Ajo kujtoi se për shkak të pozitës gjeografike, Kirgistani është një pikë tranziti për mallrat e transportuara midis Rusisë dhe Evropës. Prandaj, siç theksoi ajo, Rusia po investon në projekte infrastrukturore në Kirgistan, ndër të cilat janë projektet e energjisë dhe transportit. Në fakt, investimet e sipërpërmendura lehtësojnë rieksportin nga Kirgistani në Rusi.
Vuk Vuksanoviç nga Qendra e Kërkimit të Politikës së Jashtme të Shkollës Ekonomike të Londrës vuri në dukje se Azia Qendrore është një rrugë logjike duke pasur parasysh se gjeografikisht është në udhëkryq midis Rusisë, Kinës dhe Evropës.
“Kirgistani është një nga partnerët më të sinqertë të Rusisë në atë pjesë të botës. Ai është anëtar i Bashkimit Ekonomik Euroaziatik (EAEU), i cili udhëhiqet nga Rusia, dhe Organizatës së Traktatit të Sigurisë Kolektive (CSTO). Ky vend është pa dalje në det dhe varur shumë nga dërgesat nga Rusia “Kjo është arsyeja pse ishte logjike që Rusia (në Kirgistan) të kërkonte mundësi të tjera,” tha Vuksanoviç.
Ai beson se problemi është se do të gjendet një vend i ri nga i cili do të rieksportohet nëse sanksionohet Kirgistani. Përveç kësaj, siç theksoi ai, problemi është se si të sanksionohen të gjithë ata që janë të gatshëm të bëjnë biznes me Rusinë, sepse shumica e vendeve në botë nuk i janë bashkuar sanksioneve perëndimore.
Sipas Vuksanoviqit, problemi më i madh është se kjo nuk do të kishte ndodhur nëse nuk do të kishte një numër i madh i vendeve evropiane që janë ende të gatshme të bëjnë biznes me Rusinë, duke shfrytëzuar mangësitë ligjore dhe logjistike.
Ekonomisti dhe nënkryetari i Konfederatës së Biznesit Lituanez Marius Dubnikovas theksoi se Rusia kryesisht importon makineri, mallra dhe pajisje elektronike nga Evropa përmes Kirgistanit.
Cilat vende evropiane janë të përfshira në këtë tregti
Instituti Brookings identifikoi vende si Gjermania, Polonia, Lituania, Italia, Republika Çeke dhe Serbia si vende me rritje të rritjes së eksporteve në Kirgistan pas fillimit të luftës në Ukrainë.
“Rusia e njeh mirë logjistikën e tregtisë gjermano-kirgistan dhe përdor këto zinxhirë furnizimi për të eksportuar produktet e saj në Gjermani. Për më tepër, kompanitë franceze janë të përfshira në investime në sektorët e energjisë dhe prodhimit të Kirgistanit, kështu që ato janë të përfshira në të bërë biznes me Rusia”
Cilat produkte eksportohen
Kohët e fundit, eksportet e Kirgistanit në Rusi janë rritur ndjeshëm në sektorë të tillë si teknologjia, automjetet, kozmetika dhe të tjera. Deri atëherë, Kirgistani eksportonte kryesisht në Rusi, siç kujtoi Michael Ashley Schulman, shefi i investimeve të Running Point Capital Advisors, bakër, fije pambuku dhe pëlhura të gomuara.
Për më tepër, qindra produkte nga Bashkimi Evropian janë në mesin e pajisjeve ushtarake ruse. Ai gjithashtu theksoi se blerja e metaleve ruse në BE në fakt është rritur që nga fillimi i agresionit kundër Ukrainës.
Si mund ta ndalë BE-ja këtë tregti
Michael A. Ëitt, profesor i biznesit dhe strategjisë ndërkombëtare në British King’s Business School kujtoi se sanksionimi i Kirgistanit do të ishte një goditje në krah. Domethënë, në këtë mënyrë, siç vlerësoi ai, ky vend do të kthehej edhe më shumë drejt Rusisë dhe kështu një pjesë e tregut global do t’u lihej vendeve të tjera.
“Kështu, Rusia përfundimisht do të merrte atë që i nevojitet, vetëm nga një furnizues tjetër, dhe Evropa do të humbiste fuqinë ekonomike në raport me Kinën si një rival gjeopolitik”, shton Ëitt.
Ai është i mendimit se ka pak mundësi për kontrollin e eksportit për pajisje si ato shtëpiake, çipat e të cilëve mund të ripërdoren për qëllime ushtarake.
Nga ana tjetër, Tsukerman bën thirrje për sanksionimin e kompanive evropiane që shmangin sanksionet ndaj Rusisë, si dhe sanksionimin e politikanëve, oligarkëve dhe kompanive kirgize. Përveç kësaj, ai bën thirrje për sekuestrimin e produkteve ruse të importuara në BE, shkruan Euronews.