Pellazgët, një popull i lashtë, paraardhësit e të gjithë popujve indo-evropianë, ishin një popull që dinte të ndriçonte dhe i mësonte kulturën Evropës, pak dihet për ta, ose më saktë pothuajse asgjë.
Alfabeti i këtij populli misterioz quhet Pellazgjik sepse daton që nga ai qytetërim, DIODORO dhe SICULO na informojnë se poetët preomerikë u shprehën me atë alfabet dhe nga i njëjti burim, mësojmë se, të paktën 10 shekuj para Krishtit.
I njëjti skenar u përdor. Për më tepër, Diodorus raporton se ishin Pellazgët ata të cilët sollën të parët alfabetin në Itali, si dhe në pjesën tjetër të Evropës, duke bërë përshtatjet dhe përmirësimet e duhura.
Plini Plaku gjithashtu konfirmon informacionin e Diodorus.
Virgjili (Eneida, VIII, V. 62-63), shkruan:
“Thuhet se banorët e parë të Italisë sonë ishin Pellazgët”.
Nga autorët e antikitetit kemi mësuar se para mbërritjes së Grekëve, territori ku ata u vendosën quhej Pellazgji. Burime të ndryshme gjithashtu na informojnë se Grekët mësuan nga Pellazgët jo vetëm artin e përpunimit të metaleve, të ndërtimit të mureve , por ata mësuan, duke e përsosur atë, mënyrën e tyre të të shkruarit dhe duke i bërë hyjnitë e tyre.
Popullsitë e ndryshme, veçanërisht ajo Pellazge, i dhanë qytetit emrin e tyre Pausanias. (Arcadia, Libri VIII, 1,4,6)
“Arkadasit thonë se Pelago ishte i pari që lindi në tokën e Arcadia-s. Kur Pelago u bë mbret, qyteti u quajt Pelasgia për nder të tij “.
Pindar (Carminia, Fragmenta Selecta, I, 240)
“Sjellë një dhuratë të bukur, Toka ishte qenia e parë njerëzore që lindi në ARKADI,” DIVINE PELASGO “, shumë para hënës”.
Citati i Pindarit mund të dukej i vlefshëm vetëm si një frymëzim poetik, mbase edhe mitologjik, por përkundër kësaj, shkencëtarët e mëvonshëm kanë treguar se hëna është një fragment i shkëputur nga globi ynë.
Homeri përmend Pellazgët midis aleatëve të Trojanëve (Illiade, II, 840-843) dhe rrëfen se Akili iu lut “ZEUS PELASGJIK të DODONAS” (Iliad, XVI, 223). Homeri gjithashtu i përmend ata si “NJERËZIT E KRETËS” (Odyssey, XIX, 177).
Historiani Efor i referohet një pasazhi nga Hesiod që dëshmon traditën e një populli Pellazg në Arcadia dhe zhvillon teorinë se ishte një popull luftëtarësh i përhapur nga një “atdhe” që kishte aneksuar dhe kolonizuar të gjitha rajonet e Greqisë në të cilat autorët të lashtët i përmendin ata, nga Dodona në Kretë në Triadë në Itali, ku vendbanimet e tyre janë ende të njohura mirë në kohën e helenëve dhe janë të lidhura ngushtë me “tirrenët”.
Struktura karakteristike e masonerisë së kështjellës së Athinës ka bërë që të gjitha ndërtesat në blloqe jo katrore dhe pa përdorimin e llaçit kanë pasur emrin e “muraturës pellazgjike” pikërisht siç quhen ndonjëherë “mure ciklopike”, dmth. , të ndërtuar nga Pellazgët, ata që u mësuan Grekëve metodat e ndërtimit, mënyrën e të shkruarit dhe kulturën.
Burimet e ndryshme na informojnë se Grekët mësuan nga Pellazgët jo vetëm artin e përpunimit të metaleve, për ndërtimin e mureve, por ata mësuan, duke e përsosur atë, mënyrën e tyre të të shkruarit dhe bënë hyjnitë e tyre, të tilla si DE-MITRA (Dhe = toka Mitra = mitra, d.m.th. NENA ZOT ZOTE), si dhe AFER-DITA (Afer = afër, Dita = Dita, e quajtur më vonë Venus nga Romakët, sot Venus).
Pellazgët, të cilët quheshin edhe “Popuj të detit”, sepse ishin lundrues të aftë dhe të lirë, e quanin vendlindjen e tyre ILIRIA (ILLYRIA për Romakët): LIRI (LIR = e lirë), që do të thoshte: “Vendi i njerëzve të lirë “, një vend që shtrihej nga Mesdheu deri në Danub.
Fjalët me rrënjën “Lir” i gjejmë me të njëjtin kuptim në gjuhët vijuese:
Pellazgo-Ilire (liri), Etruske (liri), Shqipja sot (liri), Italisht (liri), Frëngjisht (libertè), Latinisht (libertas), Anglisht (liberty), Spanjisht (libertad), Rumanisht (libertade), Portugeze ( liberdade).
Në Itali, dhe pikërisht në Lazio, ekziston mali Liri, si dhe lumi Liri, dhe Fontana Liri.
Ky emër është ruajtur gjatë shekujve në vendet e ndryshme të Mesdheut Evropian, ka shumë të ngjarë përmes “rrezatimit” të fiseve të ndryshme ilire, të tilla si Etruskët, Messapi, Dauni, Veneti, Piceni, etj. Secili prej këtyre emrave ka një kuptim ne gjuhen shqipe:
E TRURIA (E = di, TRURIA = Truri, vendi i njerëzve me tru), MESSAPI (MES = mjedisi, terreni; HAPI = i hapur, vendi i njerëzve të hapur), DAUNI (dauni, i ndarë, i ndarë), VENETI (emri që rrjedh nga perëndesha VEND, atdheu, vendi par ekselencë), PICENI (PI = për të pirë, KENI = keni, një vend me ujë të bollshëm).
Emri Pelasgi mund t’i referohet fjalës shqipe PELLG (det i thellë), si në italisht “pelago”. Përktheu P.Kaçani, Firenze-Italy.
Paskal Kaçani
/TV Arbëria