Shkruan: Timothy Garton Ash
Përktheu: Arbëria TV
Ishte një javë e mirë për Evropën. Ishte një javë e keqe për Evropën. Mirë sepse Britania tani ka një qeveri të fortë dhe të qëndrueshme qendrore, e prirur për të rivendosur marrëdhëniet me BE-në dhe votuesit në Francë u mblodhën për të mbajtur tubimin kombëtar të djathtë (RN) jashtë pushtetit. Keq sepse Franca duket e gatshme për një periudhë qeverisjeje të dobët, të paqëndrueshme, të ndarë që do të pengojë të gjithë BE-në. Ky është një vit vendimtar për kontinentin tonë, me Vladimir Putin që ende godet Ukrainën dhe Donald Trump përsëri ka të ngjarë të bëhet president i SHBA-së, nëse Joe Biden nuk largohet siç duhet.
Le të fillojmë me lajmin e mirë, përpara se të biem sërish në depresion. Britania ka një qeveri të përgjegjshme, pragmatike të qendrës së majtë, e zgjedhur deri në pesë vjet. Ai drejtohet nga një ish-avokat i të drejtave të njeriut, i vendosur për të mbrojtur sundimin e ligjit në vend dhe ndërkombëtar; përqafon një përzierje të arsyeshme të ekonomisë së tregut, ndërhyrjes së shtetit dhe drejtësisë sociale; mbështet fuqimisht Ukrainën dhe është e përkushtuar të ndjekë marrëdhënie të mira me vendet e tjera evropiane. Në fakt, është një ndeshje shumë më e mirë me vlerat e shpallura në nenin 2 të Traktatit për Bashkimin Evropian sesa qeveria e shtetit anëtar të BE-së Hungaria, lideri nacionalist anti-liberal i të cilit, Viktor Orbán, është ulur me Putinin në Moskë për të. shikoni se si mund ta detyrojnë Ukrainën të kapitullojë në emër të “paqes”.
Por këtu është pengesa: Britania (në rast se nuk e kishit vënë re) nuk është më një anëtare e komunitetit thelbësor politik dhe ekonomik të Evropës. Si në stërvitje për të vrapuar në 100 metra në Lojërat Olimpike të Parisit, David Lammy, ministri i ri i Jashtëm i Britanisë, vizitoi homologët e tij në Gjermani, Poloni dhe Suedi vetëm në ditët e para në detyrë. Ndërkohë, John Healey, ministri i ri i mbrojtjes, nxitoi në Odesa për bisedime me numrin e tij kundërshtar ukrainas. Lammy ka qenë i prerë dhe elokuent në thirrjen për një “rivendosje”, një “fillim të ri” dhe një “partneritet të ngushtë” me BE-në dhe vendet individuale evropiane.
Britania propozon një pakt të ri sigurie MB-BE, me bashkëpunim më të ngushtë në shumë fusha. Shumë vullnet i mirë është shprehur në Berlin, Paris, Varshavë dhe kryeqytete të tjera evropiane. Por fakti që Britania e Madhe është institucionalisht vetëm një tjetër “vend i tretë” për BE-në do të thotë se procesi i negocimit të kësaj marrëdhënieje të re, më të ngushtë do të jetë i ndërlikuar, me mundësi të shumta bllokimi apo vetoje për lojtarë të ndryshëm kombëtarë, partiakë-politikë dhe burokratikë brenda BE-së. BE. Për më tepër, vijat e kuqe që shpalli Starmer për të kthyer votuesit pro Brexit-it në Laburistët – pa kthim në bashkimin doganor të BE-së, tregun e vetëm apo lirinë e lëvizjes – kufizojnë seriozisht atë që mund të bëhet në frontin ekonomik.
Dhe politika britanike nuk është aq e ndryshme nga ajo në Evropën kontinentale sa duket në shikim të parë. Një arsye kryesore për shkallën e fitores së Laburistëve ishte se vota e krahut të djathtë u nda midis konservatorëve dhe partisë reformuese të Nigel Farage, e cila është e barazvlefshme britanike – ose më saktë, angleze – e Tubimit Kombëtar të Marine Le Pen, AfD-së së Gjermanisë ose Fratelli të Italisë. d’Italia, duke kanalizuar shqetësimet e përhapura popullore ekonomike dhe kulturore në kok turku të imigracionit. Fratelli d’Inghilterra i Farage – ose, nëse preferoni, Alternativa për Anglinë – mori rreth 14% të votave popullore, krahasuar me rreth 24% për konservatorët. Ndjenjat populiste nacionaliste në të dyja anët e Kanalit do të kufizojnë dhe komplikojnë rivendosjen e MB-BE, ndërsa në të dyja anët e djathta e fortë po forcohet.
Gjithsesi, lajmet nga Londra janë më inkurajuese sesa ato nga Parisi. Po, një astronaut që rrotullohej rreth planetit tonë do të kishte dëgjuar një psherëtimë të madhe lehtësimi që ngrihej nga i gjithë kontinenti evropian në orën 20:00 me orën franceze të dielën në mbrëmje, pasi mësuam se RN nuk kishte përsëritur suksesin e saj spektakolar në raundin e parë të këtyre zgjedhjeve parlamentare dhe do të të jetë vetëm grupi i tretë më i madh në asamblenë kombëtare, dhoma e ulët e parlamentit francez. Por këtu mbaron lajmi i mirë. Nëse në Britani vota popullore ishte para së gjithash për të dëbuar konservatorët, në Francë ishte për të mbajtur jashtë RN, jo për të futur dikë në veçanti.
Rezultati është një ndarje e parlamentit midis tre grupeve kryesore: Fronti i Ri Popullor i mbledhur me ngut (NFP), një koalicion i lirshëm i majtë i katër partive shumë të ndryshme, duke përfshirë Euroskeptik dhe populist France Unbowed; Ansambli qendror i Macron-it, i cili në të vërtetë nuk është një parti, por një ansambël; dhe RN, e cila është një parti shumë e disiplinuar. Asnjë nuk ka shumicën më vete. Të gjitha opsionet që po diskutohen për formimin e një qeverie ka të ngjarë të jenë të paqëndrueshme dhe të paqëndrueshme. Vendi ka një borxh kombëtar në rritje dhe deficit të madh buxhetor. Planet e shpenzimeve të mëdha nga NFP mund të provokojnë akoma zemërimin e tregjeve të lidhjeve dhe të shqetësojnë eurozonën. Sipas kushtetutës, presidenti nuk lejohet të shpallë zgjedhje të reja edhe për një vit. Në opozitë, RN mund të fitojë edhe më shumë mbështetje, duke u përgatitur për një president presidencial nga Le Pen ose Jordan Bardella në 2027.
Me pak fjalë, ndërsa Britania ka një qeveri të fortë, por një pozitë të dobët në Evropë, Franca do të ketë një pozitë të fortë në Evropë, por një qeveri të dobët.
Autoriteti dhe ndikimi i Macron është zvogëluar shumë – dhe ky është tërësisht faji i tij. Ish-kryeministri britanik Rishi Sunak ndoshta ka llogaritur gabim në thirrjen e zgjedhjeve të parakohshme (dhe më pas ka zhvilluar një fushatë të zhytur në shi dhe të mbushur me gafa), por gjithsesi ai do të ishte i detyruar të thërriste zgjedhje deri në fund të vitit.
Shkrimi ishte në mur për konservatorët, pas 14 vitesh në pushtet gjatë të cilave ata i kanë bërë dëme të tilla këtij vendi. Macron, në të kundërt, kishte një shumicë relative, por jo absolute për grupimin e tij qëndror në një parlament që u zgjodh deri në vitin 2027, vit në të cilin përfundon mandati i tij presidencial.
Më kujtohet që e pashë atë në Normandi në përvjetorin e Ditës D më 6 qershor dhe i thashë vetes: “Ka një njeri që i është dorëzuar mendjemadhësisë”. Vetëm tre ditë më vonë, presidenti “jupiterian” bëri njoftimin e tij të nxituar dhe melodramatik për një zgjedhje të parakohshme parlamentare, duke manifestuar atë formë veçanërisht të dëmshme të marrëzisë që ai për fat të keq ndan me disa avokatë elitë britanikë të Brexit: marrëzinë e njerëzve me arsim të lartë dhe inteligjentë. Si rezultat, Jupiteri është bërë Icarus. Duke bërë thirrje për një “sqarim” politik, ai ka arritur të kundërtën.
Për të gjithë Evropën, tragjedia është se Macron ka qenë gjithashtu avokati më i fuqishëm i asaj që ne evropianët kemi nevojë urgjente, në një botë të mbinxehur të ndarë midis Putinit, Trump dhe Xi Jinping: më shumë unitet, më shumë koherencë, më shumë pushtet. Ose siç thotë ai: l’Europe puissance. Dhe ai kohët e fundit është bërë zëri më me ndikim i Evropës Perëndimore në favor të rritjes së mbështetjes për një Ukrainë të luftuar, fati i së cilës sot varet në balancë. Vetëm pak javë më parë, Macron po na paralajmëronte se “Evropa është e vdekshme”. Tani, në një akt marrëzie dhe mendjemadhësie, ai i ka goditur pas shpine vetes dhe Evropës.
