Duke hulumtuar fjalë emërtime të lashta, e kryesisht ato paragreke ndryshe quajtur edhe homerike sot po sjellim pikërisht emrin e një ishulli me banim të lashtë i quajtur Nisyri.
Nisyros është një ishull i Egjeut jugor në perëndim të Rodosit, midis ishujve Kos, Tilos dhe Astypalea.
Etimologjia e emrit të tij mbetet e panjohur, e përcaktuar si paragreke. Emri më i lashtë i Nisyros ishte Porphyris. Muret e lashta, që datojnë nga shekulli i V para Krishtit, janë pjesë e akropolit të ishullit, pranë Mandrakis.
Morfologjia; pra forma e tij është ndikuar nga vullkani dhe toka e tij vullkanike është shumë pjellore dhe favorizon pemëtarinë dhe bimësinë e pasur. Ka një sipërfaqe prej 41 kilometrash katrorë, një lartësi prej 698 metrash dhe një vijë bregdetare prej 30 kilometrash.
Në mes të ishullit ndodhet krateri i madh i vullkanit të shuar dhe në qendër të tij aty ku dikur ka shpërthyer vullkani forma e mbetur ngjason si një Sy i vërtetë, pra është pikërisht ky: Sy; SYRI i vullkanit i cili i ka dhënë emrin këtij ishulli të banuar qysh në lashtësi emërtim i cili mund të shpjegohet e motivohet vetëm nëpërmjet gjuhës se lashtë shqipe …
Mjafton të themi tek ishulli “i Syrit, i ni; i nji syrit” dhe kemi kuptuar pse ky ishull u quajt ashtu: NISYRI (Nisyros).
Homeri, përmend Nisyrët që luftuan në Trojë. Nisyros ishte gjithashtu i përfshirë në të dhënat tatimore të aleancës athinase. Poseidoni i Pelasgut dhe Apolloni i Delfit ishin perënditë kryesore që adhuroheshin nga vendasit. Tempujt me kolona përkushtuese tregojnë se Zeusi ishte një perëndi tjetër i shquar dhe po kështu edhe Hermes.
Festa e Panagjisë së Spilianit në 15 gusht është zakoni më i famshëm i banorëve të këtij ishulli. Në fund të shërbesës së mbrëmjes, këndohet një urtë që na kujton Javën e Mirë dhe të Premten e Madhe.
Nisyrianët kanë kompozuar himnet e tyre për festën. Pas shërbesës së darkës, ofrohet një darkë agjërimi duke shërbyer me llokume tradicionale të tyre.
Aleksander Hasanas
/TV Arbëria