Kur Ronald Reagan po kandidonte për president në 1980, kishte pyetje në lidhje me moshën e tij dhe nëse ai duhet të ishte në një punë kaq stresuese. Ai do të mbushte 70 vjet në më pak se një muaj. 70? Presidenti më i vjetër deri në atë kohë kishte qenë Dwght Eisenhower, i cili kishte dalë në pension në atë moshë në vitin 1961, pasi shërbeu dy mandate të plota.
Sidoqoftë, këto kohë, Reagan do të ishte vetëm një fëmijë në krahasim me udhëheqësit e tjerë. Presidenti Joe Biden u zgjodh në moshën 78 vjeçare, duke zëvendësuar Donald Trump, i cili u zgjodh në moshën 70 vjeçare, dhe po lë të kuptohet se do të kandidojë në 2024, kur ai do të jetë 78 vjeç. Udhëheqësi Mitch McConnell është 79. Përballë Kapitolit, gjyqtari i Gjykatës Supreme, Stephen Breyer është ende në punë në moshën 82-vjeçare.
Jemi në shekullin e 21-të, në një epokë digjitale të teknologjisë së lartë, ku bit-et dhe byte-et lëvizin në nanosekonda, dhe megjithatë njerëzit që na çojnë në këtë botë të re që ndryshon me shpejtësi, evoluon vazhdimisht, janë në të 80-at e tyre, dhe në disa raste dekada e 9-të dhe gati e 10-të e jetës.
Asnjë mungesë respektim ndaj askujt. Por, këto janë punë të vështira. Sa vjeç, është shumë i vjetër për t’i bërë ato? Po në lidhje me ne të tjerët që do të punojmë, me zgjedhje ose domosdoshmëri edhe në të ardhmen?
Kjo na çon në një ide të re: Një test pleqërie për zyrtarët qeveritarë të një moshe të caktuar. Kjo është ideja e senatorit Bill Cassidy, republikan nga Luiziana, i cili gjithashtu është mjek. Në një intervistë për Axios, transmetuar në HBO, Cassidy nuk dha një moshë të caktuar për teste të tilla, por tha se për shumë njerëz në të 80-at e tyre fillon “rënia e shpejtë”.
“Zakonisht vërehet,” tha ai. “Pra, kushdo që është në një pozicion përgjegjësie që mund të jetë potencialisht në atë shpat, kjo është shqetësuese. Dhe këtë e them si mjek.”
Por, kjo rënie në fakt i ka rrënjët në një moshë shumë më të re. Rreth një në gjashtë amerikanë deri në moshën 60 vjeç po jetojnë me atë që njihet si “dëmtim i butë konjiktiv” ose MCI. Kjo është sipas Shoqatës së Alzheimerit, kur “dëmtimi shkakton ndryshime konjiktive, mjaft serioze për t’u vënë re nga personi i prekur dhe nga anëtarët e familjes dhe miqtë”, megjithëse kjo “nuk ndikon në aftësinë e individit për të kryer aktivitetet e përditshme”.
Pas të 60-ve, gjërat mund të përkeqësohen shpejt. Në raportin e saj vjetor të vitit 2021, shoqata thotë se midis moshave 65 dhe 74 vjeç, rreth 5.4% e amerikanëve kanë demencë Alzheimer, e cila rritet në 13.8% të atyre të moshës 75 deri 84 vjeç dhe më pas 34.6%, më shumë se një në tre – nga ata të moshës 85 vjeç e lart. Gjithashtu, vëren se njerëzit nën moshën 65 vjeç mund të zhvillojnë demencën e Alzheimerit, “por është shumë më pak e zakonshme dhe prevalenca është e pasigurt”.
Pra, një e teta e amerikanëve midis 75 dhe 84 vjeç dhe një e treta mbi 85 vjeç kanë demencë Alzheimer. Por të dhënat nuk shpërndahen në mënyrë të barabartë, që do të thotë se zezakët dhe hispanikët kanë më shumë gjasa të zhvillojnë demencën e Alzheimerit sesa të bardhët. “Ky rrezik më i lartë e Alzheimerit dhe demencave të tjera duket se buron nga ndryshimet në kushtet mjekësore, sjelljet e lidhura me shëndetin dhe faktorët e rrezikut socio-ekonomik midis grupeve racore,” thotë Shoqata e Alzheimerit.
Por ju mund t’i ktheni këto shanse në favorin tuaj duke praktikuar zakone të caktuara të shëndetshme, thotë William R. Klemm Ph.D., një profesor i lartë i neuroshkencës në Texas A&M University. Ai ofron këto këshilla:
- Organizohuni më mirë. Mbani çelësat tuaj, për shembull, në një vend gjatë gjithë kohës. “Jeta është më e thjeshtë kur ke një vend për gjithçka”, thotë Klemm. Zakonet lehtësojnë kujtesën.
- Sfidoni veten mendërisht. “Kërkoni përvoja të reja, qëndroni aktivë në shoqëri, bëni kërkesa mendore për veten tuaj, të tilla si të mësoni një gjuhë të re, të luani shah ose të merrni një diplomë të përparuar kolegji,” thotë Klemm.
- Zvogëloni stresin. “Stresi kronik (presioni emocional i vuajtur për një periudhë të zgjatur kohe në të cilën një individ percepton se ka pak ose aspak kontroll) prish qartë formimin dhe kujtesën,” shkruan ai.
- Hani ushqime me vitamina dhe antioksidantë. Përqëndrohuni në vitaminat C, D dhe E. Ashtu si shumë ekspertë të plakjes, ai thotë se duhet të hani boronica, “veçanërisht me stomak bosh”. Po suplementet me vitamina? Ata nuk do të ndihmojnë, thotë Klemm, nëse nuk keni një mangësi ushqyese. Përqëndrohuni në ushqimin.
- Shmangni obezitetin. Pesha rrit stresin në zemër dhe arteriet, të cilat pompojnë gjakun e oksigjenuar në trurin tuaj, gjë që ju ndihmon të mbani mprehtësinë mendore.
- Ushtrohuni mjaftueshëm. Mban gjakun të qarkullojë, dhe kilogramët bien. Bisedoni së pari me mjekun tuaj.
- Flini shumë. “Shumë studime tregojnë se truri përpunon ngjarjet e ditës ndërsa ju flini dhe i konsolidon ato në kujtesë,” thotë Klemm. “Edhe dremitjet ndihmojnë!” shton ai. (INC)