Me shumë mundësi, jeni të njohur me diabetin, atë sëmundje aspak të ëmbël, edhe pse ka lidhje me sheqerin.
Në fakt, është një nga sëmundjet më të zakonshme në botë, dhe numrat po rriten vazhdimisht.
Por, çfarë saktësisht është diabeti?
Para se të hyjmë në kauzë, duhet të përcaktojmë se çfarë është diabeti. Diabeti ndodh kur glukoza në gjak – ose sheqeri në gjak – është shumë i lartë. Glukoza në gjak është burimi kryesor i energjisë së trupit dhe rrjedh nga ushqimi që hani.
Shtoni insulinë: një hormon i prodhuar nga pankreasi juaj. Endokrin Web thotë se “insulina shpesh përshkruhet si një çelës, i cili zhbllokon qelizën për të lejuar që sheqeri të hyjë në qelizë dhe të përdoret për energji”. Por ndonjëherë trupi juaj nuk prodhon insulinë të mjaftueshme – ose aspak – apo thjesht nuk e përdor insulinën siç duhet.
Ajo që ndodh atëherë është se glukoza qëndron në gjak dhe nuk arrin në qelizat tuaja – duke shkaktuar grumbullimin e glukozës në gjak, e cila rrit nivelet e sheqerit në gjak.
Ekzistojnë disa lloje të diabetit: tipi 1, tipi 2, gestacional, dhe për ata që janë në prag, pre-diabeti. Ndërsa secili është i veçantë, ata të gjithë ndajnë të njëjtat probleme themelore me sheqerin në gjak. Diabeti i tipit 1 dhe tipi 2 janë sëmudnje kronike. Pre-diabeti është një pararendës i diabetit kronik dhe diabeti gestacional shpesh zgjidhet vetvetiu pas lindjes së foshnjës.
Çfarë mund të ndodhë nëse trupi juaj nuk është në gjendje të përdorë siç duhet glukozën për të prodhuar energji?
Dy llojet kryesore të diabetit-tipi 1 dhe lloji 2-kanë shenja paralajmëruese të ngjashme, megjithëse me tipin 1, shfaqja e simptomave mund të jetë më e shpejtë, duke u shfaqur brenda disa ditësh ose javësh dhe priret të jetë më e rëndë. Sipas Shoqatës Amerikane të Diabetit, mund të përjetoni urinim të shpeshtë – një shenjë se veshkat tuaja po përpiqen të nxjerrin sheqerin e tepërt në gjakun tuaj.
Etja ekstreme pothuajse gjithmonë shoqëron urinimin e shpeshtë sepse trupi juaj dehidratohet nga të gjitha urinimet. Në të njëjtën mënyrë, mungesa e lëngjeve në trupin tuaj mund t’ju japë gojë të thatë dhe kruajtje të lëkurës. Ju gjithashtu mund të ndjeni uri të shtuar ose të keni humbje peshe të papritur për shkak të pamundësisë së trupit për të marrë energji të mjaftueshme nga ushqimi që hani.
Nivelet e larta të sheqerit në gjak, me kalimin e kohës, mund të ndikojnë në rrjedhën e gjakut dhe të shkaktojnë dëme nervore, gjë që e bën shërimin e plagëve të vështirë.
Si ta kuptoni se vuani nga sëmundja?
Simptomat ndryshojnë nga personi në person, dhe gjithashtu nga sa është ngritur sheqeri në gjak. Sipas NIH, simptomat e diabetit të tipit 1 mund të fillojnë shpejt, ndonjëherë edhe për vetëm disa javë. Me diabetin e tipit 2, simptomat shpesh zhvillohen më ngadalë, gjatë disa viteve, dhe për disa mund të jenë aq të lehta sa nuk janë të dukshme. Në fakt, shumë njerëz me diabet të tipit 2 në të vërtetë nuk kanë simptoma, dhe zbulojnë se e kanë sëmundjen kur zhvillojnë probleme shëndetësore të lidhura me diabetin si etja dhe urinimi i shtuar ose probleme me zemrën.
Është thelbësore t’i kushtoni vëmendje asaj që po ndodh në trupin tuaj – nëse diçka ndihet jashtë normales, mos e injoroni: shkoni te mjeku juaj dhe kontrollohuni.
Faktorët kryesorë – të ndarë sipas llojit të diabetit:
Diabeti i tipit 1
Mund të ndodhë në çdo moshë, te njerëzit e të gjitha racave, formave dhe madhësive – dhe përbën 10 për qind të të gjitha rasteve të diabetit sipas NIH. Ndodh më shpesh te njerëzit me origjinë evropiane. Ky lloj diabeti ndodh kur sistemi juaj imunitar sulmon dhe shkatërron qelizat beta të pankreasit që prodhojnë insulinë. Studiuesit nuk e dinë saktësisht se çfarë e shkakton diabetin e tipit 1 – por besojnë se një kombinim i faktorëve gjenetikë dhe mjedisorë, si disa viruse të zakonshëm të fëmijërisë, mund të shkaktojnë sëmundjen.
Diabeti i tipit 2
Është forma më e zakonshme e diabetit, që prek mes 90 deri 95 për qind të njerëzve me këtë gjendje sipas CDC. Shpesh paraprihet nga një periudhë e pre-diabetit, kur ekziston një mundësi më e madhe për të ndaluar përparimin e sëmundjes. Të dy faktorët e jetesës dhe gjenet luajnë në zhvillimin e tipit 2. Historia familjare e sëmundjes dhe aktiviteti i pakt janë gjithashtu faktorët kryesorë të rrezikut për zhvillimin e diabetit të tipit 2.
Diabeti gestacional
Është një formë e sëmundjes që zhvillohet gjatë shtatzënisë dhe shkaktohet nga ndryshimet hormonale, si dhe faktorët gjenetikë dhe mënyra e jetesës. Hormonet e prodhuara nga placenta kontribuojnë në rezistencën ndaj insulinës në tremujorët e fundit – kjo ndodh me të gjitha gratë, por disa nuk mund të prodhojnë insulinë të mjaftueshme shtesë për të kompensuar dhe zhvilluar diabetin gestacional.
Pra, cili është shkaktari kryesor i diabetit?
Siç e thamë: nuk është sheqeri. Sheqeri i lartë në gjak është një simptomë – jo shkaku – i diabetit. Shkaku numër një i diabetit është paaftësia e trupit tuaj për t’iu përgjigjur normalisht insulinës, shkruan Eat This Not That.