Arbëria TV

Blog Post

Arbëria TV > Art > 118 vite nga vdekja e dramaturgut të shquar norvegjez, Henrik Ibsen

118 vite nga vdekja e dramaturgut të shquar norvegjez, Henrik Ibsen

Henrik Ibsen është lindur më 20 mars 1828, në Skien, Norvegji. Në vitin 1862, ai u internua në Itali, ku ai shkroi tragjedinë Marka. Në 1868, Ibsen u transferua në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme, Shtëpi kukulle. Në vitin 1890, ai shkroi Hedda Gabler, duke krijuar një nga personazhet më famëkeq te teatrit. Nga 1891, Ibsen ishte kthyer në Norvegji ne një hero letrar. Ai vdiq më 23 maj 1906, në Oslo, Norvegji.

Qe fëmijë, Henrik Ibsen ka treguar pak shenja e gjeniut teatror. Ai u rrit në qytetin e vogël norvegjez bregdetar të Skien. Babai i tij ishte një tregtar i suksesshëm dhe nëna e tij pikturonte, luante në piano dhe shkonte në teatër. Vetë Ibsen shprehi interesin për t’u bërë një artist. Familja ishte në varfëri kur Ibsen ishte 8 vjec  për shkak të problemeve me biznesin e babait të tij. Në moshen 15 vjecare, Ibsen ndal shkollën dhe shkoi për të punuar. Ai fitoi një pozicion si një nxënës në një farmaci në Grimstad. Ibsen ka punuar atje për gjashtë vjet, duke përdorur kohën e tij të kufizuar të lirë për të shkruar poezi. Në vitin 1849, ai shkroi dramen e tij të parë Catilina, një dramë e shkruar në vargun model sipas një prej ndikimeve të tij të madh, William Shakespeare.Ibsen u zhvendos në Christiania (i njohur më vonë si Oslo) në vitin 1850 për t’u përgatitur për provimet universitare për të studiuar në Universitetin e Christiania.

Ibsen la Norvegjinë në vitin 1862 dhe u vendos në Itali për një kohë. Atje ai shkroi Brand, një tragjedi  me pesë akte në lidhje me një klerik. Dy vjet më vonë, Ibsen krijuar një nga kryeveprat e tij, Peer Gynt. Një veper moderne e bazuar në heronjte greke të së kaluarës, Në 1868, Ibsen u zhvendos në Gjermani. Gjatë kohës së tij atje, ai e vendosi dramën e tij shoqërore Shtyllat e Shoqërisë ne skene në Mynih. Shfaqja ndihmoi të fillojë karrierën e tij dhe u pasua shpejt me  një nga veprat e tij më të famshme, Shtëpi kukulle. Rreth kësaj kohe, ai u kthye në Romë. Vepra e tij e ardhshme, Ghosts 1881 nxiti edhe më shumë polemika duke trajtuar tema të tilla si incesti dhe sëmundje veneriane. Disa vjet më vonë, Ibsen u kthye në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme. Me Hedda Gabler (1890), Ibsen krijoi një nga personazhet më të njohur të teatrit. Hedda, vajza e një gjeneralit, është një e sapomartuar e cila e urren burrin e saj, por ende ate e shkatërron një ish dashuri. Personazhi u quajt Hamlet femra, sipas figures me te famshme tragjike Shekspirit.Në vitin 1891, Ibsen kthye në Norvegji si një hero letrare.

Në 1900, Ibsen kishte një seri të strokes që lanë atë të paaftë për të shkruar. Ai arriti të jetojë edhe për disa vite, por ai nuk ishte plotësisht i pranishëm gjatë kësaj kohe. Ibsen vdiq më 23 maj 1906. Fjalët e tij të fundit ishin Për të kundërtën! në norvegjisht. Konsiderohet si një titan letrare. Peer GyntShtëpi kukulle dhe Hedda Gabler janë luhen gjerësisht edhe sot.

Ndryshe nga shumë shkrimtarë dhe poetë të tjerë, Ibsen kishte një martesë të gjatë dhe të lumtur me Suzannah Daae THORESEN. Çifti martohet në vitin 1858 dhe mirëpret fëmijën e tyre  te vetëm, birin Sigurd, vitin e ardhshëm. Ibsen gjithashtu kishte një djalë nga një marrëdhënie të mëparshme. Ai kishte lindur një fëmijë me një çupë në 1846 duke punuar si një nxënës. Ndërsa ai u siguroi përkrahje financiare, kurrë nuk e takoi djalin.

Ibseni krijoi drama te llojeve te ndryshme:

Romantike: Pretendentet per froninKatilinaZonja Ingra e Ostrolit

Realiste: Shtepia e kukullesArmiku i popullitShtyllat e shoqerise

Simboliste: Rosa e egerHijetHedda Gabler

Filozofike: BrandPer Gynt.

Stili i autorit

Nje nder veprat me te njohura te shkrimtarit norvegjez, Henrik Ibsen eshte padyshim Shtepi kukulle. Ne kete veper  trajtohet nje teme shume e mprehte dhe njekohesisht shume delicate, ajo e marredhenieve familjare ne familjen Helmer. Aty duket qarte qe dashuria eshte dhe do te mbetet vetem nje e drejte e shkruar ne leter, por qe eshte shume e veshtire te realizohet ne nje rend shoqeror qe ka per baze kapitalin. Ne shtjellimin e subjektit te kesaj drame familjare Ibsen perdor me mjeshteri te rradhe artistike nje stil unik, te thelle e depertues ne brendine e botes se personazheve. Ai niset me bindje ne trajtimin e njekohshem ted y aneve kundershtuese te realitetit familjar, ne marredheniet bashkeshortore, ne hipokrizine e  ketyre marredhenieve qe asnjehere nuk mund te jene te sinqerta ne nje shoqeri meskine, te kalbur e te korruptuar. Edhe pse ne dukje kjo familje ka marredhenie te mira ku mbizoteron paqja e mirekuptimi, ne fakt bazat e kesaj familjeje jane kalbur dhe cdo gje eshte fasade, hipokrizi. Zonja Helmer perpiqet te jete e lumtur  me familjen e saj te enderruar, por idealja e ketyre endrrave eshte shume larg pasi ajo vte, krejt natyrshem e fut veten ne nje batak te pakutimte qe shemb cdo gje, dhe vete lumturine e saj. Menyra se si Ibsen e portretizon Noren, personazhin qendror te vepres ka perdorur nje stil I cili ben qe lexuesi,  spektatori te jene vazhdimisht dyshues, te kene besim te lekundur tek sjelljet e pazakonta e disa raste dhe dramatike te personazheve. Dashuria e Nores per familjen, bashkeshortin dhe femijet duket si marredhenie e shtirur,  jo e sinqerte e per me teper e mbuluar nga hije dyshimi. Hyrja ne borxh e saj gjoja ne te mire te te shoqit, falsifikimi I kambialeve jane padyshim nje tregues tjeter se keto marredhenie nuk jane ndertuar mbi baza te shendosha, port e fshehta dhe genjeshtra.

Shkrimtari zbulon hapur ne karakterin e personazheve te tij se poshtersia, genjeshtra, hileja jane burim I imoralitetit te nje shoqerie te tere e jo vetem I personazheve te vecante. Edukata e rendomte qe u percillet femijeve nga prinderit eshte nje dhuarte e ulet, e demshme e nenave te keqija, te cilat duke u nisur gjoja nga hijshia apo pastertia e tyre morale ndikojne negativisht ne edukimin e femijeve. Tek tipizimi I figures se te atit Helmer, perseri Ibseni me nje metode pershkruese elegante paraqet dukshem karakterin dhe pendimin e njeriut parimor, reagimin e menjehershem ndaj pabesise dhe genjeshtres duke bere qe krenaria e Nores te humbase aq shpejt dhe pendesa, ndjenja e fajita te mbuloje krejt qenien e saj. tani nuk ka me iluzione e shpresime pa vlere. Nora e kupton se ajo nuk eshte asgje vecse nje grua mendjelehte, nje injorante dhe nene  e rrezikshme. Te gjitha vlerat e saj tashme ishin tkurrur aq shume sa ajo s’kishte me personalitet ne familje, ajo s’ishte vecse nje kukull Brenda ne familjes. Ajo ishte kthyr ne nje loder dhe nuk ka force e as te drejte morale te dale para burrit dhe femijeve te saj. Ajo largohet me bindjen per te mos u kthyer me derisa te fitoje pergjegjesine mbi vete si nene dhe bashkeshorte.

Krijimtaria e Henrik Ibsenit ka luajtur nje rol shumë të madh në zhvillimin e dramaturgjisë dhe të teatrit europian në pjesën e fundit të shekullit XIX. Ai ka qenë dramaturgu më i madh i Europës Perëndimore në fund të këtij shekulli,duke pasqyruar më mirë se kushdo tjetër traditat realiste në dramaturgji. Bazat demokratike të krijimtarisë së Ibsenit spjegojnë kushtet shoqërore në të cilat zhvillohen heronjtë e tij, tregojnë rrënjët historike “të karakterit dhe të shpirtit të inisiativës”, që janë tipare të rëndësishme për shumë personazhe të dramave të tij – për patrioten e flaktë zonjën Ingra të Ostrogotit, për mbretin Gokon, për Brandin e pamposhtur, për Norën e ndershme dhe kryengritëse, për doktor Stokmanin,njeri i guximshëm dhe i patronditur,për zonjën Alving,e cila di të gjejë në veten e saj forcat e nevojshme për t’u ngritur mbi moralin e kohës,mbi iluzionet dhe gënjeshtrat që kanë sunduar për vite me rradhë në jetën e saj.

Henrik Ibsen lindi më 20 mars 1828 në një qytet të vogël bregdetar,në Skien,në familjen e një armatori dhe tregtari të dëgjuar.Por më 1836 i ati ra ekonomikisht.Prej 1844 deri më 1850 Ibsenit iu desh të punoje si ndihmës farmacist në qytetin Grimmstad.Po në këto vite fillon edhe aktiviteti i tij letrar. Veprimtaria e Ibsenit u zhvillua dhe u poq nën përshtypjet e ngjarjeve revolucionare të viteve 1848-1849 dhe të lëvizjes kombëtare çlirimtare norvegjeze.

Më 1849 shkroi dramën e parë, “Katilinën”,ku gjejnë shprehje ndjenjat e tij kryengritëse.Gjatë viteve që erdhën më pas, ai shkroi vepra kryesisht të frymëzuara nga e kaluara e atdheut dhe nga folklori. Prej vitit 1851 deri më 1857,punoi si udhëheqës letrar dhe regjizor në teatrin kombëtar të Begenit,ndërsa më 1858 vajti në kryeqytet,në Kristiana (sot Oslo) dhe punoi si drejtonjës i teatrit kombëtar norvegjez.Puna si regjizor i dha mundësi të njihet me ligjet e skenës dhe të zotërojë me përsosmëri teknikën e dramaturgjisë.

Powered by WordPress